2018 türkiye cumhurbaşkanlığı seçimi ne demek?

2018 Türkiye cumhurbaşkanlığı seçimi, Türkiye cumhurbaşkanını belirlemek için 24 Haziran 2018 tarihinde yapılan seçimdir.¹ 2018 Türkiye genel seçimleri ile aynı gün yapıldı. Seçim, normal şartlarda 3 Kasım 2019'da yapılması öngörülüyordu. Erkene alınmasının nedeni, Cumhurbaşkanı Erdoğan ve MHP Genel Başkanı Bahçeli tarafından 2017 referandumda kabul gören anayasa değişikliğinin yürürlüğe girmesi için daha fazla beklenmemesi gerekçe olarak gösterilmiştir.² Bunu takiben, 2018 seçimleri ile birlikte başbakanlık makamı kalktı ve başkanlık sisteminin ilk hükûmeti göreve başladı.

Görevdeki Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan cumhurbaşkanlığına bir kez daha aday oldu. Selahattin Demirtaş ikinci defa aday olur iken Muharrem İnce, Meral Akşener, Temel Karamollaoğlu ve Doğu Perinçek de seçimde cumhurbaşkanı adayı olduklarını duyurdular. Seçimi ilk turda oyların salt çoğunluğunu alan Erdoğan kazandı.³

Arka plan

2016 Türkiye askerî darbe girişiminin ardından ülkede olağanüstü hâl ilan edildi. 2017 Türkiye anayasa değişikliği referandumu ile ülkenin yönetim şekli başkanlık sistemi olarak belirlendi. Kasım 2017'de Milliyetçi Hareket Partisi Genel Başkanı Devlet Bahçeli'nin Adalet ve Kalkınma Partisi ile ittifak yapmayı önermesi sonucunda Şubat 2018'de Cumhur İttifakı kuruldu.⁴ Seçimin normal şartlarda 3 Kasım 2019'da yapılması gerekiyordu ancak Bahçeli'nin erken seçimi gerekli gördüğünü belirtmesi ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın 18 Nisan 2018'de buna olumlu yaklaştığını açıklaması ile seçim tarihi erkene alındı.⁵ Aynı gün olağanüstü hâl seçim tarihini de içine alacak şekilde üç ay daha uzatıldı.⁶ 20 Nisan 2018'de erken seçim önerisi Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde kabul edildi.⁷

Adaylar

Adaylık kriterleri

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 101. maddesine göre cumhurbaşkanı, "40 yaşını doldurmuş, yükseköğrenim yapmış, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip Türk vatandaşları arasından, doğrudan halk tarafından seçilir".⁸ En son yapılan genel seçimlerde "toplam geçerli oyların tek başına veya birlikte en az yüzde beşini almış olan siyasi partiler ile en az yüz bin seçmen", cumhurbaşkanlığına aday gösterebilir.⁹

Adayların belirlenmesi

Cumhur İttifakı

Mevcut Cumhurbaşkanı ve Adalet ve Kalkınma Partisi Genel Başkanı Recep Tayyip Erdoğan, sağ olması ve partisinin kendisini aday göstermesi durumunda aday olabileceğini ifade etti.¹⁰ Milliyetçi Hareket Partisi Genel Başkanı Devlet Bahçeli, 8 Ocak 2018'de kendisinin seçimlerde aday olmayacağını, partisinin Recep Tayyip Erdoğan'ı destekleyeceğini açıkladı.¹¹ Büyük Birlik Partisi Genel Başkanı Mustafa Destici, 19 Nisan 2018'de yaptığı açıklamada Erdoğan'ı destekleyeceklerini belirtti.¹² Erdoğan, milletvekillerinin kendisini aday gösterebilmesi için gereken muvafakatnameyi 27 Nisan 2018'de imzaladı.¹³ MHP, Erdoğan'ı aday göstermek için 2 Mayıs 2018'de grup kararı aldı.¹⁴ AK Parti de 3 Mayıs 2018'de 316 milletvekilinin imzasıyla aldığı grup kararıyla Erdoğan'ı aday gösterdi.¹⁵ MHP'den Genel Başkan Devlet Bahçeli ve AK Parti'den Başbakan Binali Yıldırım, 4 Mayıs 2018'de Erdoğan'ın adaylık başvurusunu Yüksek Seçim Kurulu'na teslim etti.¹⁶¹⁷

Cumhuriyet Halk Partisi

Cumhuriyet Halk Partisi milletvekilleri Öztürk Yılmaz ve Didem Engin, 20 Nisan 2018'de aday adayı olduklarını ilan etti.¹⁸ Parti Sözcüsü Bülent Tezcan, Yılmaz ve Engin'in açıklamalarının ciddiye alınmaması gerektiğini belirtti.¹⁹ CHP Parti Meclisi, cumhurbaşkanı adayını belirleme yetkisini Genel Başkan Kemal Kılıçdaroğlu'na verdi.²⁰ Kılıçdaroğlu, kendisinin aday olmayacağını, belirlenecek aday için çalışacağını açıkladı.²¹ CHP, 4 Mayıs 2018'de 110 milletvekilinin imzasıyla aldığı grup kararıyla Muharrem İnce'yi aday gösterdi.²² Bir gün sonra İnce'nin adaylık başvurusu YSK'ya iletildi.²³

Halkların Demokratik Partisi

Halkların Demokratik Partisi, Selahattin Demirtaş'ı aday göstereceğini açıkladı.²⁴ Resmî adaylık açıklaması 4 Mayıs 2018'de yapıldı.²⁵ 11 Mayıs 2018'de Milli Savunma Bakanlığı eski Genel Sekreteri Ümit Yalım, Demirtaş'ın Kandil Dağları'nda PKK'lılar ile çektirdiği fotoğrafları gerekçe göstererek cezaevinde tutuklu bulunan Selahattin Demirtaş'ın adaylığının iptal edilmesi için Yüksek Seçim Kuruluna başvurdu. YSK yapılan başvuruyu reddetti.²⁶

İYİ Parti

İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener, 100.000 imza toplayabilmesi hâlinde cumhurbaşkanlığına aday olacağını duyurdu ve resmî adaylık başvurusunu 2 Mayıs 2018'de yaptı.²⁷²⁸ Seçmenlerin aday teklifinde bulunabildiği ilk gün olan 4 Mayıs 2018'de gerekli 100.000 imzaya ulaşarak aday olmaya hak kazandı.²⁹

Saadet Partisi

Saadet Partisi, muhalefet partileriyle ortak aday çıkarmak için görüşmeler gerçekleştirdi ve 11. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün aday gösterilmesini önerdi. CHP, bu öneriye olumlu yaklaştı.³⁰ Ancak Akşener adaylıktan çekilmeyeceğini açıkladı.³¹ Bunun üzerine Gül, 28 Nisan 2018'de yaptığı açıklamada geniş bir mutabakat sağlanamadığı için aday olmayacağını duyurdu.³² Gül'ün adaylığının gerçekleşmemesi üzerine Temel Karamollaoğlu, 1 Mayıs 2018'de Saadet Partisi'nin cumhurbaşkanı adayı oldu.³³ Karamollaoğlu, resmî adaylık başvurusunu 2 Mayıs 2018'de yaptı.³⁴ Seçmenlerin aday teklifinde bulunabildiği üçüncü gün olan 6 Mayıs 2018'de gerekli 100.000 imzaya ulaşarak aday olmaya hak kazandı.³⁵

Diğerleri

Vatan Partisi, Genel Başkanı Doğu Perinçek'i aday göstereceğini ilan etti ve 1 Mayıs 2018'de Perinçek'in adaylık başvurusu gerçekleşti.³⁶³⁷ Perinçek, seçmenlerin aday teklifinde bulunabildiği altıncı ve son gün olan 9 Mayıs 2018'de gerekli 100.000 imzaya ulaşarak aday olmaya hak kazandı.³⁸ Adalet Partisi Genel Başkanı Vecdet Öz'ün Anavatan Partisi ve Doğru Yol Partisi'nin de desteğiyle cumhurbaşkanlığına aday olacağını açıkladı.³⁹ 2 Mayıs 2018'de resmî adaylık başvurusunu yapan Öz, 4-9 Mayıs 2018 tarihlerinde yalnızca 3.030 seçmenin desteğini alabildi ve aday olamadı.⁴⁰⁴¹

Resmî adaylar

Yüksek Seçim Kurulu, resmî adayları 13 Mayıs 2018'de ilan etti.⁴²

<center>

Oy pusulasındaki sıralamaya göre resmî adaylar:43
1
Muharrem İnce
CHP

</center>

Kampanyalar

Erdoğan'ın kampanyası

Recep Tayyip Erdoğan, ilk mitingini 28 Nisan 2018'de İzmir'de yaptı.⁴⁴ 6 Mayıs 2018'de İstanbul'da seçim manifestosunu açıkladı.⁴⁵ Erdoğan'ın seçime kadar 55 ilde miting düzenleyeceği açıklandı.⁴⁶ Ayrıca 20 Mayıs 2018'de Avrupa'da yaşayan Türklerle buluşmak için Bosna-Hersek'in başkenti Saraybosna'da miting yaptı.⁴⁷⁴⁸ Ancak Erdoğan'ın planlanan gezisi Bosna-Hersek'teki bazı siyasetçilerce tepkiyle karşılandı ve geziden ne Bosna-Hersek Dışişleri Bakanlığı'nın ne de Cumhurbaşkanlığı'nın bilgisi olduğu belirtildi.⁴⁹⁵⁰ Bosna-Hersek ziyareti sırasında Erdoğan'a karşı suikast yapılacağı iddia edildi.⁵¹⁵² Erdoğan, 24 Mayıs 2018'de Ankara'da partisinin seçim beyannamesini açıkladı.⁵³ Erdoğan'ın sloganı ise "Vakit Türkiye Vakti" ve "Güçlü demokrasi, güçlü ekonomi" oldu.⁵⁴

İnce'nin kampanyası

Muharrem İnce, adaylığının ilan edildiği 4 Mayıs 2018'de TBMM'nin ilk binasının önünde toplanan kalabalığa bir konuşma yaptı.⁵⁵ İlk mitingini ise 5 Mayıs 2018'de Yalova'da gerçekleştirdi.⁵⁶ 10 Mayıs 2018'de mal varlığını basına açıkladı.⁵⁷ Cumhurbaşkanı seçilmesi durumunda CHP üyeliğini bırakıp tarafsız olacağını, ülkenin yönetim şeklini yeniden parlamenter sistem yapacağını, olağanüstü hâli kaldıracağını, Cumhurbaşkanlığı Sarayı yerine Çankaya Köşkü'nde ikamet edeceğini ve sarayı öğrencilerin kullanımına tahsis edileceğini, gençlere her yıl 19 Mayıs ve 29 Ekim'den önce 500 lira burs verileceğini ve Türk Ceza Kanunu'nda yer alan cumhurbaşkanına hakaret suçunun kaldırılacağını duyurdu.⁵⁸⁵⁹⁶⁰ İnce'nin kampanyası için "Türkiye'ye Güvence, Muharrem İnce" sloganı seçildi.⁶¹ 19 Mayıs 2018'de Samsun'da seçim manifestosunu açıkladı.⁶² Kampanya boyunca 107 miting yaptı.⁶³

Demirtaş'ın kampanyası

Selahattin Demirtaş, Kasım 2016'dan beri tutuklu olduğu için kampanyasını avukatları aracılığıyla yürütmektedir.⁶⁴⁶⁵ Kampanya boyunca "Yurttaş, yoldaş, arkadaş Demirtaş", "Tu Dıkarî" (Yapabilirsin) ve "Mırovekî Baş Demirtaş" (İyi İnsan Demirtaş) sloganlarının kullanılacağı açıklandı.⁶⁶

Akşener'in kampanyası

Meral Akşener, 100.000 imza ile cumhurbaşkanı adayı olduktan sonra ilk mitingini 5 Mayıs 2018'de Kahramanmaraş'ta yaptı.⁶⁷⁶⁸ Cumhurbaşkanı seçilmesi durumunda Türkiye Dayanışma Fonu adını verdiği bir fon kurup 4,5 milyon kişinin borcunun en az %80'ini sileceğini vadetti.⁶⁹ 6 Mayıs 2018'de Akşener için imza toplanan İYİ Parti standına saldırı düzenlendi.⁷⁰ Akşener, seçim kampanyasını 14 Mayıs 2018'de Ankara'da düzenlediği toplantı ile başlattı ve "Yüzünü Güneşe Dön Türkiye" sloganını kullandı. 30 Mayıs 2018'de Ankara'da seçim beyannamesini açıkladı.⁷¹

Karamollaoğlu'nun kampanyası

Temel Karamollaoğlu'nun adaylığı için Kızılay Meydanı'nda kurulan imza toplama standına 3 Mayıs 2018'de saldırı düzenlendi.⁷² Karamollaoğlu, ilk mitingini 13 Mayıs 2018'de Sivas'ta yaptı.⁷³ Seçim sloganı ise #DEĞİŞTİR oldu.⁷⁴

Perinçek'in kampanyası

Doğu Perinçek, 20 Mayıs 2018'de Ankara'da seçim manifestosunu açıkladı.⁷⁵ Cumhurbaşkanı seçilmesi durumunda Türkiye'yi NATO'dan çıkartıp Şanghay İşbirliği Örgütü'ne üye yapacağını vadetti.⁷⁶

Tartışmalar

Erken seçim kararı

Erken seçim kararının açıklanmasından iki gün sonra Amerika Birleşik Devletleri Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Heather Nauert, olağanüstü hâl yürürlükteyken özgür, adil ve şeffaf bir seçim düzenlemenin zor olduğunu belirtti.⁷⁷ Türkiye Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hami Aksoy, bu açıklamayı kabul edilemez olarak değerlendirdi.⁷⁸ Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi, ülkenin içinde bulunduğu koşullarda yapılacak seçimin 'Avrupa kriterlerine' uygun olmayacağını gerekçe göstererek seçimin ertelenmesi yönünde çağrı yaptı.⁷⁹ AK Parti ve MHP milletvekilleri bu çağrıyı "siyasi, haksız, yersiz ve hadsiz" olarak niteledi.⁸⁰ Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiseri Zeid bin Ra'ad al-Hussein de benzer bir açıklama yaparak seçimden önce olağanüstü hâlin kaldırılmasını talep etti.⁸¹

Medya sansürü

The Washington Post, The Economist ve El-Monitor gazeteleri kampanya sürecinde, Türkiye'deki medyanın neredeyse tamamen Erdoğan'ın etkisi altında yayın yaptığını, bu durum muhalefetin sesini duyurmasını zorlaştırdığını açıkladılar.⁸²⁸³⁸⁴ CHP adayı Muharrem İnce'nin Yalova'daki ilk mitingini TRT, CNN Türk, NTV ve Habertürk gibi önde gelen kanalların hiçbiri canlı olarak yayınlamadı.⁸⁵ Bunun üzerine İnce, TRT başta olmak üzere kanallara tepki gösterdi, medya ambargosu devam ederse mitingleri televizyon kanallarının önünde yapacaklarını söyledi.⁸⁶⁸⁷ Benzer şekilde mitingleri televizyonlara yansımayan⁸⁸ Akşener, bir "karartma" yaşandığını, bir kanalda mitingini 10 saniye gösteren çalışanların işten atıldığını iddia etti.⁸⁹ HDP adayı Demirtaş ise, cezaevinden mesajlarını sadece avukatı aracılığıyla sosyal medyaya aktarabilirken, ana akım kanallarda HDP'lilere yer verilmedi.⁹⁰

Uluslararası Şeffaflık Derneği tarafından yayımlanan bir araştırmada 4 Mayıs-31 Mayıs tarihleri arasında TRT Haber ana haber bülteninde Erdoğan'a 105 dakika, İnce'ye 37 dakika, Akşener'e 14 dakika, Karamollaoğlu'na 5 dakika, Perinçek'e 2 dakika ve Demirtaş'a 3 saniye ayrıldığı belirtilmiştir.⁹¹ Radyo ve Televizyon Üst Kurulu'nun (RTÜK), CHP kontenjanından seçilen iki üyesi İlhan Taşçı ve İsmet Demirdöğen tarafından yapılan araştırmaya göre TRT 1, TRT Haber ve TRT Kurdî'den oluşan üç TRT kanalı 14 Mayıs ile 30 Mayıs tarihleri arasındaki dönemde Cumhur İttifakı ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'a toplamda 67 saat 58 dakika; CHP ve cumhurbaşkanı adayı Muharrem İnce'ye 6 saat 43 dakika; İYİ Parti ve Meral Akşener, Saadet Partisi ve Temel Karamollaoğlu, HÜDA-PAR ile Vatan Partisi ve Doğu Perinçek'e toplam 45 dakika ayırdı.⁹² Aynı araştırmada Halkların Demokratik Partisi ve Selahattin Demirtaş'a ise TRT 'de hiç süre ayrılmadığı açıklandı.

Sahte broşürler

22 Haziran'da, seçimlere iki gün kala, Ankara'nın bazı semtlerinde CHP, İYİ Parti ve HDP adına sahte broşürler bulundu. CHP'nin adayı Muharrem İnce adına «Biz gelİNCE türbana son», HDP adına basılan sahte broşürde «Neden güneyimizde Kürt Devleti olmasın, TSK Afrin ve Münbiç'ten çıksın» gibi ifadelerin kullanıldığı görüldü. İYİ Parti adına basılan broşürlerde ise Fethullah Gülen'in Meral Akşener'e benzetildiği görseller paylaşıldı. Ancak broşürleri kimin bastığı tespit edilemedi.⁹³

Seçim sonuçlarının önceden gösterilmesi

TVNET kanalında “Akıl Odası” adlı programın 20 Haziran 2018’deki bölümünde, yayına AA’nın Seçim 2018 tablosu ve çeşitli görüntüler getirildi. AA’nın Seçim 2018 tablosunda Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın oy oranının yüzde 53, Muharrem İnce’nin oy oranının yüzde 26, Meral Akşener’in oy oranının yüzde 12, Selahattin Demirtaş’ın oy oranının yüzde 7, Temel Karamollaoğlu’nun oy oranının yüzde 1 ve Doğu Perinçek’in oy oranının yüzde 1 olduğu görüldü. Ekrana açılan sandık oranının yüzde 100 olduğu yansıtıldı ve ayrıca il il sonuçlar da verildi.⁹⁴

Anketler

Oy verme

Yüksek Seçim Kurulu, yurt dışında yaşayan seçmenlerin 7-19 Haziran arasında oy kullanabileceklerini, gümrük kapılarında oy verme işlemlerinin ise 24 Haziran'a kadar devam edeceğini açıkladı.⁹⁵⁹⁶

Sonuçlar

Kullanılan oyların geçerliliği ve adaylara göre dağılımı şu şekildedir:⁹⁷

	Yurt içi	%	Yurt dışı	%	Gümrük	%	Toplam	%
Toplam Kayıtlı Seçmen	56.322.632	100	3.044.837	100	—	—	59.367.469	100
Toplam Kullanılan Oy - Katılım (%)	49.671.344	88,19	1.358.854	44,62	168.031	—	51.197.959	86,24
Geçersiz/Boş oy	1.109.260	—	17.366	—	2.706	—	1.129.332	—
Adayların Geçerli Oyları	Yurt içi	%	Yurt dışı	%	Gümrük	%	Toplam	%
	Recep Tayyip Erdoğan	25.436.238	52,38	807.974	60,24	86.611	52,39	26.330.823
	Muharrem İnce	14.951.788	30,79	328.934	24,53	59.599	36,05	15.340.321
	Selahattin Demirtaş	4.039.390	8,32	157.111	11,71	9.293	5,62	4.205.794
	Meral Akşener	3.603.858	7,42	36.896	2,75	8.276	5,01	3.649.030
	Temel Karamollaoğlu	434.882	0,90	7.730	0,58	1.092	0,66	443.704
	Doğu Perinçek	95.928	0,20	2.573	0,19	454	0,27	98.955
Toplam Geçerli Oy - Oy Oranı (%)	48.562.084	100	1.341.218	100	165.325	100	50.068.627	100

Kaynakça

Dış bağlantılar

• Karşılaştırmalı seçim 2018 sonuçları

Orijinal kaynak: 2018 türkiye cumhurbaşkanlığı seçimi. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.

Footnotes

1. ↩
2. ↩
3. ↩
4. ↩
5. ↩
6. ↩
7. ↩

8. Türkiye Cumhuriyeti Anayasası 101. maddesi. ↩

9. ↩
10. ↩
11. ↩
12. ↩
13. ↩
14. ↩
15. ↩
16. ↩
17. ↩
18. ↩
19. ↩
20. ↩
21. ↩
22. ↩
23. ↩
24. ↩
25. ↩
26. ↩
27. ↩
28. ↩
29. ↩
30. ↩
31. ↩
32. ↩
33. ↩
34. ↩
35. ↩
36. ↩
37. ↩
38. ↩
39. ↩
40. ↩
41. ↩
42. ↩
43. ↩
44. ↩
45. ↩
46. ↩
47. ↩
48. ↩
49. ↩
50. ↩
51. ↩
52. ↩
53. ↩
54. ↩
55. ↩
56. ↩
57. ↩
58. ↩
59. ↩
60. ↩
61. ↩
62. ↩
63. ↩
64. ↩
65. ↩
66. ↩
67. ↩
68. ↩
69. ↩
70. ↩
71. ↩
72. ↩
73. ↩
74. ↩
75. ↩
76. ↩
77. ↩
78. ↩
79. ↩
80. ↩
81. ↩
82. ↩
83. ↩
84. ↩
85. ↩
86. ↩
87. ↩
88. ↩
89. ↩
90. ↩
91. ↩
92. ↩
93. ↩
94. ↩
95. ↩
96. ↩
97. ↩

Kategoriler